Posted by: niadilova | 25/03/2024

Orang Belanda di Zaman Kolonial Mencatat Amsal Minangkabau (1881)

Manakiak darah di batu;

Maarak tabu dimaliang;

Awak nan tak pandai manari, dikatokan lantai nan tajongkek;

Malacuik kabau jo gado, malacuik urang jo muluik;

Bak bungo ditimpo paneh;

Sarumpun bak sarai, salubang bak tabu;

Bajalan sampai ka bateh, balayia sampai ka pulau;

Ayam hitam tabang malam, batali ijuak batambang tanduak, inggok di kabun rimbun;

Jatuah badabuak, busuak babaun;

Cakak sudah silek takana;

Adat basandi sarak, sarak basandi adat;

Aia tanang maanyuik’an;

Arang abih, basi binaso;

Indak biduak karam sakuduang;

Nan babarih nan dipahek, nan batakuak nan ditabang;

Asiang padang asiang bilalang, asiang lubuak asiang ikannyo;

Dibilang ganok, dipapa ganjia;

Malawan buayo basalam[an] aia;

Sahampiang2 babek, sajauah2 kain, kain juo nan labiah dakek kapado badan;

Kini gata isuak digauik;

Mancukia kuman jo alu;

Disangko paneh sampai patang, kironyo hujan tangah hari;

Maha di nan indak, murah di nan lai;

Babilang d[ar]i aso, mangaji d[ar]i alih;

Diuji samo merah, dikati samo barek;

Tagak samo tinggi, duduak samo randah;

Ombak ketek jan ditidak’an;

Kok mancancang balandasan, malompek basitumpu;

Bak kuciang lapeh sanjo, bak kaluang baliak tidua;

Dari ajuang turun ka sampan;

Tibo di mato dipiciangkan, tibo di paruik dikampihkan;

Kato si gadang sagalioiyo, kato si ketek sagalo bukan;

Sapandai2 tupai malompek, sakali sasek juo;

Bak api dalam sakam;

Manampak’an kasiak ka buluah;

Tidak kakuniang dek kunik, tidak kahitam dek arang;

Baun busuak, indak babangkai;

Sapandai2 mambungkuih, nan busuak babaun juo;

Tabu sarueh dimakan ulek;

Nan bapayuang nan batembak;

Tonggak dalam aia buliah dikaca, aia dalam tonggak indak takaca;

Tali putuih kaik’an sakah, api padam puntuang lah anyuik;

Hati gata, mato digauik;

Kurang siang bak hari, kurang tarang bak bulan;

Dibao pikek dibao langau, dibao ribuik dibao angin:

Aia susu dibaleh jo aia tubo;

Kilek camin lah ka muko, kilek baliuang lah ka kaki;

Bakucak tando tak panuah, bariak tando tak dalam;

Suligi tak lapeh di tangan;

Adaik pulau limburan pasang;

Kok sagan dilimbua pasang, usah barumah di tapi pulau;

Awak nak hilia, inyo nak hanyuik;

Manahan uji jo baka;

Kok manih nambek dilulua, kok paik nambek diluahkan;

Ka hilia masuak lukah, ka mudiak kanai injok;

Bak rang Batak bapadi;

Di mudiak sabulak’an, di hilia samuaro;

Malang tibo, cilako datang;

Pasa jalan dek baturuik [batampuah];

Usang2 dibarui, lapuak2 diganti;

Gadang sanduak tak manganyang;

Bacakak di ikua alahan;

Ilang pinjaik dicari jo kabau;

Tabalintang patah, tabujua lalu;

Sadang ado jan dimakan, lah tidak mako dimakan;

Dahulu sorak dari antak;

Aia gadang batu basibak;

Buruak buni pacah barito;

Harum samarabak manganduang malo;

Asa ayam nak ka lasuang, asa itiak nak ka palimbahan;

Mamapeh baumpan, bakato batipuan;

Harok nak basubang, talingo rampuang;

Picak buliah dilayangkan, bulek buliah digolek’an;

Sadareh datang, sadalam kanai;

Manuhuak’an lambiang ka samak;

Luko indak hiruik, patah indak ginjo;

Tinggi karano basanjuang, gadang karano baamba;

Bajalan banantuo, bakato banantau;

Lah tapuruak mangko manitih;

Ubek jauah, panyakik hampiang;

Malompek samo patah, manyuruak samo bungkuak;

Bak geleang sipatuang kanyang;

Bak kambiang harago duo kupang;

Tidua sakalok barasian;

Kurang baban batu digaleh;

Banyak abih, saketek sadang;

Nak kayo badikik2, nak tuah batabua urai;

Dahulu bajak pado jawi;

Tagisia kanai miangnyo, tasingguang kanai rabehnyo;

Mambao busuak ka ateh bukik;

Kutuak lalu jan dipasinggah;

Ikan takilek jalo tibo;

Malang tak dapek ditulak, mujua tak dapek diraiah;

Bak katiak ula;

Gadang buayo di lautan, gadang garundang di kubangan;

Apo nan malompek lah bilalang [dek nyo];

Udang tak tahu di bungkuaknyo, urang tak tahu di buruaknyo;

Bak limau masak sauleh;

Bak maungkik batu di bancah;

Dima kalentong babuni, di sinan kabau batanang;

Bak kudo lapeh di pingik’an;

Kuaik buruang karano sayok, kuaik ikan karano radai;

Bayang2 sapanjang badan;

Mancik saikua [pang]gado saratuih;

Umua satahun jaguang, darah satampuak pinang;

Katabuik singkek, kagandang balabiah;

Napasu kareh, tangan di kapik;

Nyamuak mati, gata tak lapeh;

Karih panjang bakelok, kama dibao kama elok;

Batunggua ditarah, kasek diampaleh;

Angan lalu, paham tatumbuak;

Suri tuladan kain;

Bondong aia, bondong ikan;

Mandapek kijang tauwik;

Pikia palito hati;

Awak ketek makan nak banyak, sayok singkek tabang nak tinggi;

Gajah nan bagajah-gajah, siculiak mati taimpik;

Bak aia di daun taleh;

Mati kabau di rumpuik mudo, mati naniang di tuak manih;

Gadang kayu gadang dahannyo, ketek kayu ketek dahannyo;

Sumbiang manitik, patah mangimpa, hilang mangganti;

Mauleh jan tampak pabuhua’an;

Mampaliek’an rumah buruak ka urang maliang;

Saligi baliak batimba, tak ujuang pangka manganai;

Duo tigo jarek ditahan, salah satu ka manganai juo;

Tidak di rusuak manjariau;

Bak limo baleh jo tangah duo puluah;

Biang lah tabuak, gantiang lah putuih;

Bak mancik mamanjek hadap;

Tabali di bantiang tiek;

Sapuluah batang batindiah, nan di bawah juo nan ka pacah;

Kok indak ado barado, indak tampuo basarang randah;

Bukik di baruah pandakian;

Paga makan tinaman:

Lah busuak mangko dipado, lah jauah mangko diimbau;

A guruah di rang pakak, a kilek di rang buto;

Tingga di tabuang lah batuntuangan, tingga di haweh lah bakisaikan.

Sumber: J. Habbema, “Minangkabausche Spreekwoorden”, Tijdschrift voor Indische Taal-, Land- en Volkenkunde, 25 (1881): 108-11, 234-55.


Leave a comment

Categories